Zamek Krzyżtopór w Ujeździe

Jak na rezydencję, w której ponoć miały być szklane stropy z akwarium wypełnionym egzotycznymi rybkami i stajnie z marmurowymi wodopojami, szybko popadł Krzyżtopór w trwałą ruinę. I pozostaje nią do dziś. Ostatni właściciel arystokrata opuścił zrujnowany zamek pod koniec XVIII wieku. Wzniesiona w latach 1621-44 pięciobastionowa twierdza utraciła swoje bogactwa już w 1655 roku – w potopie szwedzkim. Przepychu przypisywanego Krzyżtoporowi możemy się więc w dużej mierze tylko domyślać. Kiedy Szwedzi wywozili stąd wojenne łupy, Ossolińskich na zamku już nie było. Jedyny syn fundatora, Krzysztof Baldwin, zginął w 1649 r. trafiony strzałą w krwawej bitwie z Tatarami i Kozakami pod Zborowem. Po Szwedach zamek najechały wojska Jerzego II Rakoczego, księcia siedmiogrodzkiego. Dzieła zniszczenia dokonały w 1770 roku wojska rosyjskie walczące z chroniącymi się w Krzyżtoporze konfederatami barskimi.

Krzyżtopór jest miejscem tajemniczym, a zdaniem badaczy jego dziejów - wręcz magicznym. Bo też Krzysztof Ossoliński przejawiał skłonności do astrologii i magii. Nad wejściem w wieży bramnej umieścił hieroglif przypominający stylizowaną literę „W”. Zgodnie z księgą kabały, ma ona symbolizować wieczne trwanie tego miejsca. No i to podkreślane na każdym kroku powiązanie zamkowej architektury z kalendarzem. Porom roku odpowiadały cztery wieże, dniom tygodnia – siedem wejść do zamku, miesiącom – 12 sal wielkich, tygodniom – 52 pokoje. Okien było zaś tyle, ile jest dni w roku. W latach nieparzystych jedno trzeba było zamurować.

Od marca 2010 r. w ruinach trwają prace remontowe połączone z częściową rekonstrukcją, nad murami pojawiły się zadaszenia, w planach jest małe muzeum, w którym prezentowane będą znaleziska z prowadzonych tu w ostatnich latach wykopalisk archeologicznych (m.in. monety, głównie boratynki, fragmenty szkła, ceramiki i kafli). Zakończenie prac przewidziane jest na marzec 2012 r. Zamek przez cały czas można zwiedzać. Co roku w ostatni weekend maja w Krzyżtoporze odbywa się Międzynarodowy Turniej Rycerski o Szablę Krzysztofa Baldwina Ossolińskiego. Grywa tutaj również serialowy Ojciec Mateusz.

Instytucja Kultury Zamek Krzyżtopór, Ujazd 73, 27-570 Iwaniska, tel. 15 860 11 33, e-mail: [email protected]. Zwiedzanie: w sezonie turystycznym (kwiecień - październik) - od 8.00 do 20.00, poza sezonem (listopad - marzec) - od 8.00 do 16.00. Bilety: normalny - 7 PLN, ulgowy - 5 PLN.