100 lat Archiwum Państwowego w Kielcach. Najstarsze zbiory dotyczą Kielc i regionu świętokrzyskiego w XIV wieku

Początki Archiwum Państwowego w Kielcach związane są z archiwami administracji ogólnej, sądowej, oświatowej, skarbowej oraz instytucji samorządowych. Najstarsze ze zbiorów datuje się na drugą połowę XIV wieku, choć większość dotyczy XIX i XX wieku.

Można przypuszczać, iż swoją działalność Archiwum Państwowe w Kielcach mogło rozpocząć w latach 1920 – 1921 (podobnie jak pobliskie Archiwum Państwowe w Radomiu w 1921 roku). W przechowywanym zasobie nie odnaleziono jednak dokumentów potwierdzających ten fakt. Działalność kieleckiego archiwum dokumentują archiwalia znajdujące się w jego zbiorach, zachowane dopiero od roku 1923

– pisał Łukasz Guldon, pracownik Archiwum Państwowego w Kielcach.

W okresie międzywojennym, archiwum mieściło się w siedzibie Urzędu Wojewódzkiego, zlokalizowanej w byłym Pałacu Biskupów Krakowskich. Zajmowało około 150 m2 powierzchni w 4 pokojach. Łukasz Guldon podkreśla, że kieleckie archiwum kilkukrotnie zmieniało swoja siedzibę. Mieściło się w budynku przy ulicy Mickiewicza 5 w Kielcach.

Lokal ten o bardzo wysokim stopniu zawilgocenia nie spełniał żadnych warunków przechowalniczych dla zasobu archiwalnego. Ze względu na brak miejsca w niewielkich magazynach, archiwum kieleckie nie mogło przejmować wszystkich archiwaliów, przejęcia te więc, prowadziło w pewnej części najbliższe w regionie archiwum radomskie

W okresie okupacji niemieckiej, archiwum znacząco ograniczyło swoją działalność. Również dwukrotnie zmieniało swoją siedzibę.

Załoga Archiwum Państwowego w Kielcach w początkach roku 1940 liczyła 2 osoby, pod jego koniec 4, a w 1942 roku - 5 pracowników. Wszystkim zatrudnionym w okresie okupacji niemieckiej zawdzięcza archiwum kieleckie ustrzeżenie przed wywozem i zniszczeniem najcenniejszych archiwaliów przechowywanego zasobu. Należy tu dodać, iż władze niemieckie na początku 1942 roku wywiozły z Kielc między innymi około 2000 kg akt do Archiwum w Katowicach, a w początkach roku 1944 około 800 kg dokumentów na teren Rzeszy (których zdecydowana większość powróciła do zasobu w 1946 roku)

– pisał Łukasz Guldon.

Po II wojnie światowej Archiwum Państwowe w Kielcach borykało się z wieloma trudnościami, w tym lokalowymi. W 1952 roku utworzone zostały na terenie województwa kieleckiego archiwa w Końskich, Opocznie, Sandomierzu, Pińczowie, Jędrzejowie i Starachowicach. Od lat 50. XX wieku kieleckiemu archiwum podlegało również Archiwum Państwowe w Radomiu. Sytuacja taka miała miejsce do 1975 roku. W 1951 roku kieleckie władze wojewódzkie przekazały Archiwum Państwowemu w Kielcach do odbudowy i adaptacji zniszczony w 70 % budynek po byłej synagodze żydowskiej przy ulicy Rewolucji Październikowej obecnie ulicy Warszawskiej 17.

Ten okres był etapem największego rozwoju tutejszego archiwum. Dzięki posiadanej w owym czasie powierzchni dla swoich potrzeb w rozmiarze około 900 m2, możliwym stało się przejmowanie zasobu z terenu miasta i województwa w większych niż dotychczas ilościach. Sytuacja lokalowa pozwoliła także sukcesywnie prowadzić prace archiwalne nad przechowywanym zasobem polegające na ewidencji, zabezpieczaniu, opracowaniu, realizacji wszelkich zadań z funkcjonowania w państwowej służbie archiwalnej wynikających

– pisał pracownik Archiwum Państwowego w Kielcach.

W 2010 roku rozpoczęto przeprowadzkę do nowej siedziby. Nowy budynek został zlokalizowany przy ulicy Kusocińskiego 57. Przeniesiono tam wszystkie dokumenty z ulicy Warszawskiej, pomieszczeń udostępnionych przez Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach oraz oddziałów zamiejscowych w Pińczowie, Jędrzejowie i Starachowicach. Obecnie Archiwum Państwowe w Kielcach posiada jeden oddział terenowy – w Sandomierzu.