Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

W Białej Księdze Alergii mówi się o epidemii XXI wieku

Monika Krężel
O alergii, sposobach leczenia chorób alergicznych z prof. Barbarą Rogalą, kierownikiem Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Immunologii Klinicznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu rozmawia ...

O alergii, sposobach leczenia chorób alergicznych z prof. Barbarą Rogalą, kierownikiem Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Immunologii Klinicznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu rozmawia Krystyna Bochenek

Co to jest alergia?

Alergia jest to spaczona odczynowość organizmu, czyli taka dysfunkcja układu odpornościowego, która powoduje, że reagujemy nadmiernie, nadwrażliwe na różne substancje otaczającego nas środowi-ska. Zdrowe osoby na te sub-stancje nie reagują.

Czy można powiedzieć, że alergia jest chorobą?

Jest to pewna predyspozycja ustroju, która usposabia do ro-zwoju chorób alergicznych. Pytanie jest ważne, bo około 40-50 proc. populacji świata ma alergię, a połowa z tych osób choruje na choroby alergiczne. Warto wiedzieć, że nie każda osoba z alergią zachoruje na chorobę alergiczną. Można być uczulonym na jakąś substancję, a nie mieć objawów choroby. O tym, że jesteśmy uczuleni możemy przekonać się, wykonując badanie alergologiczne. Niektórzy sądzą, że cierpią na chorobę alergiczną, bo widzą u siebie charakterystyczne objawy. Osoby te powinny wykonać badania.

Jeśli lekarz wykona u dziecka badanie alergologiczne i stwierdzi, że jest uczulone na wiele substancji, ale czuje się dobrze, to nie znaczy, że jest chore. Ono jest alergikiem, ale nie choruje i niekoniecznie musi zachorować na chorobę alergiczną. Jest jednak obciążone ryzykiem wystąpienia takiej choroby.

U niektórych osób od czasu do czasu występują takie objawy, jak opuchnięta twarz, wargi. Badania wykazują, że chorzy nie są na nic uczuleni, ale rozpoznano u nich obrzęk Qunickego. Co można powiedzieć o takich przypadkach?

Obrzęk Qunickego często jest objawem choroby alergicznej przebiegającej bez uczulenia. U osób z takim obrzękiem typowe testy alergologiczne wy-padają zwykle negatywnie, czasami występuje zaburzenie na poziomie funkcjonowania układu immunologicznego, którego generalnie nie diagnozuje się w gabinetach alergologicznych. Badania te wykonuje się w laboratoriach immunologicznych. Ten defekt skutkuje często takimi objawami, jak opuchnięta twarz. Nie jest to alergia anafilaktyczna.

Jakie są rodzaje alergii jako chorób alergicznych?

Wyróżniamy alergię anafilaktyczną, która jest najlepiej znana, bo związana z uczuleniem na alergeny wziewne, takie jak alergeny pyłków roślin, roztoczy kurzu domowego, zwierząt domowych, a także te alergeny, które dostają się do organizmu wraz z jadem owadów przez użądlenie. Ta ostatnia alergia jest bardzo niebezpieczna, bo może być przyczyną zgonu. Do tej grupy należy również alergia pokarmowa, której diagnostyka nie jest prosta i nie do końca możliwa do przeprowadzenia w ambulatorium. Zwłaszcza że alergia pokarmowa także może być niebezpieczna. Zdarza się, że po spożyciu pewnego pokarmu może wystąpić wstrząs anafilaktyczny będący zagrożeniem życia. Kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym odbywa się poprzez układ oddechowy i wtedy mówimy o alergenach wziewnych (wystąpić wówczas może astma, alergiczny nieżyt nosa), poprzez układ pokarmowy (alergia pokarmowa), a także przez bezpośrednie wkłucie czynnika sprawczego, którym jest alergen w jadzie owadów.

Co warto wiedzieć o alergii pokarmowej?

Jeżeli chodzi o alergeny pokarmowe, które mogą zagrozić życiu dorosłego człowieka, to należą do nich m.in.orzechy, kiwi oraz sezam. Wśród alergenów pokarmowych orzechy są najbardziej niebezpieczne. Warto też wiedzieć, że sezam jest dziś prawie w każdym pokarmie, np. w większości dań mięsnych podawanych w restauracjach. W Stanach Zjednoczonych był przypadek, że mężczyzna zmarł po ugryzieniu bułki z masłem. Okazało się, że w skład masła wchodziło masło arachidowe. Przed zjedzeniem spytał kelnerkę, czy ten produkt zawiera orzechy. Kelnerka stwierdziła, że nie. Rodzina mężczyzny podała właściciela restauracji do sądu i wygrała proces. Przypadek opisywała prasa amerykańska. W USA są już odpowiednie uregulowania prawne, działa specjalna agencja, która kontroluje, czy na wszystkich produktach i lekach do-puszczonych do obrotu jest szczegółowa informacja o ich składzie.

U dorosłych nie cierpiących nigdy na choroby alergiczne nagle występują ataki objawiające się obrzękiem krtani i gardła. Czy to może być niebezpieczne?

Sytuacja ta może zagrażać życiu, jeśli obrzęk utrudnia dostęp powietrza do płuc. Tacy chorzy wymagają przewlekłe-go stosowania określonej grupy leków zleconych przez lekarza specjalistę.

Do kogo należy zwrócić się po pomoc? Kto leczy alergię, skoro ta dziedzina łączy kilka specjalności?

Żeby zostać specjalistą alergologiem, trzeba tę specjalizację rozpocząć i zakończyć po drugim stopniu specjalizacji obejmującej jedną z czterech pod-stawowych dyscyplin medycyny (choroby wewnętrzne, pediatria, dermatologia i otolaryngologia). Alergologia jest dziedziną interdyscyplinarną; prowadzenie diagnostyki różnicowej jest niezwykle ważne i trzeba być doświadczonym lekarzem. Zwyczajowo jednak małe dzieci prowadzą pediatrzy alergolodzy; problemy dermatologiczne związane z alergią rozwiązują dermatolodzy alergolodzy, problemy chorych dorosłych, zwłaszcza na astmę - alergolodzy, specjaliści chorób wewnętrznych, zaś problemy górnych dróg oddechowych - alergolodzy laryngolodzy. Gdy w naszym ośrodku mamy problemy z małymi dziećmi, zasięgamy porady alergologa pediatry.

Kiedy po raz pierwszy pojawiają się objawy alergii?

Do niedawna jeszcze sądzono, że problemy chorób alergicznych dotyczą tylko młodych osób, dzieci. Dziś już wiemy, że u osób dorosłych też może się ujawnić choroba alergiczna. Częściej chorują dzieci i te choroby ujawniają się czasem już po pierwszym roku życia. Bywa, że u małych dzieci występuje atopowe zapalenie skóry, które potem przechodzi w alergiczny nieżyt nosa, a następnie w astmę. Lekarze mówią wtedy nawet o tzw. "marszu alergicznym". W okresie rozwojowym alergia ustępuje, dochodzi do remisji choroby. Warto jednak wiedzieć, że u dorosłych te choroby często występują ponownie; pojawiają się prawie u co drugiej oso-by, która chorowała w dzieciństwie. O pewnej zmienności występowania tych chorób można mówić także w okresie okołomenopauzalnym oraz u kobiet w ciąży. Co ciekawe, w okresie menopauzy choroby te lubią się ujawnić, ale z drugiej strony, hormonalna tera-pia zastępcza jest bardzo korzystna dla przebiegu alergii. Pamiętajmy, że alergia trwająca dłużej tworzy odczyn za-palny i ten stan się nasila w momencie wystąpienia burzy hormonalnej, na przykład przy zmniejszeniu produkcji estrogenów. Kobiety w ciąży chorujące na astmę często zastanawiają się, czy zażywać leki, obawiają się, że one źle wpłyną na dziecko. Wiele z nich odstawia leki. Tymczasem leki współcześnie stosowane w leczeniu astmy powinny być stosowane u kobiet w ciąży chorych na astmę, bo o wiele gorsze jest niedotlenienie płodu spowodowane brakiem leczenia niż zażywanie tych leków.

Czy nieleczona alergia nie wywołująca objawów może być przyczyną astmy? Czy tylko alergia wziewna prowadzi do rozwoju astmy?

Nieleczona przyczynowo alergia wziewna może sprzyjać rozwojowi astmy.

Jakie są najbardziej charakterystyczne objawy alergii?

Zaliczamy do nich nieżyt nosa w okresie np. sezonowego pylenia roślin, wiosną, latem, podczas koszenia trawy, w trak-cie sprzątania przy kontakcie z kurzem, przeglądaniu starych książek. Wiele osób wówczas kicha, pojawia się łzawienie oczu. Ten alergiczny nie-żyt nosa trzeba potwierdzić odpowiednimi badaniami. Jeśli ktoś cierpi na duszący kaszel, szczególnie nad ranem, może być on również objawem alergii i astmy. U niektórych osób może wystąpić kaszel po wysiłku, przy kontakcie z dymem papierosowym. Niekiedy objawem astmy może być przewlekły kaszel. Objawy nietolerancji alergii pokarmowej są tak różnorodne, że trudno jest wszystkie wymienić: od zmian skórnych poprzez kaszel, objawy ze strony przewodu pokarmowego, obturację, czyli uczucie zatkania nosa.

Co należy od razu udać się po poradę do lekarza?

Tak. Nawet lekarze pierwsze-go kontaktu potrafią rozpoz-nać alergię lub ją wykluczyć. Niekoniecznie trzeba od razu udać się do alergologa.

O alergii mówi się, że jest to epidemia XXI wieku? Dlaczego?

Przed drugą wojną światową alergii nie rozpoznawano. Nieżyty nosa traktowano jako przeziębienie, a astma traktowana była jako choroba płuc, często gruźlica. O alergii rzeczywiście mówi się, że jest to epidemia XXI wieku. Dzisiaj na astmę choruje na świecie 300 mln osób. W 2025 r. ma być ich już o 100 mln więcej. Wiąże się to m.in. z tym, że choroba jest coraz częściej rozpoznawana u osób, które do tej pory nie chorowały, poza tym dojdą również zachorowania w krajach rozwijających się, gdzie jeszcze kilka lat temu diagnostyka praktycznie się nie rozwijała. Z kolei liczba chorych w krajach rozwiniętych podwoiła się w ostatnich 20 latach . Szacuje się, że 40 proc. populacji ma alergię, a u co drugiego rozwiną się choroby alergiczne. Ten problem jest zauważany na świecie. Instytut Alergii mający siedzibę w Brukseli i agendy na całym świecie, opublikował słynną Białą Księgę Alergii, na łamach której pojawiło się pojęcie "epidemia alergii". Ta księga była przedstawiana w Parlamencie Europejskim, a także w parlamentach poszczególnych państw członkowskich. Sprawiła, że w ubiegłym roku choroby alergiczne uznano za
priorytet europejskiego Programu Ramowego.

Co sprzyja ujawnieniu alergii? Jakie choroby?

Człowiek rodząc się, ma już pewne predyspozycje do zapadania na niektóre choroby. Istotne znaczenie ma także środowisko, w którym żyjemy. Te dwa czynniki mają więc wpływ na to, czy i jak ujawni się choroba.

Kto choruje częściej - dziewczynki czy chłopcy, kobiety czy mężczyźni?

W wieku dziecięcym jest wyraźna przewaga zapadalności na choroby alergiczne u chłopców. Potem, po 12. roku życia, ta tendencja się wyrównuje. Po 50. roku życia astma spotykana jest częściej u kobiet, zaś mężczyźni częściej zapa-dają na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.

Czy alergię można wyleczyć?

Mówi się, że astma i choroby alergiczne są nieuleczalne, ale można uzyskać stan remisji tych chorób, długo trwającego okresu wygaszenia objawów choroby. Zażywane leki mogą sprawić, że pacjent ma poczucie zdrowia. Leki stosuje się dzisiaj raz lub dwa razy dziennie. Chory przez długi czas może nie odczuwać żadnych dolegliwości.

Które alergeny są najczęściej spotykane? Czy pojawiają się nowe?

Są to alergeny pyłków roślin, szczególnie trawy, zboża, tak-że roztocza kurzu domowego. Roztocza lubią żyć w urządzeniach klimatycznych, więc coraz powszechniej nam towarzyszą. Coraz więcej jest też uczuleń na owoce morza, jeśli chodzi o alergeny pokarmowe. "Uczulenie" może dać również picie czerwonego wina, bo na pewnym etapie destylacji dodaje się siarczyny, a one mogą być wyzwalaczami substancji odpowiadającej za objawy choroby alergicznej. Bardzo silnymi alergenami bywają koty czy chomiki. Dziecko uczulone na sierść kota, gdy siedzi w ławce obok kolegi, który ma kota, może mieć ciężkie o-bjawy alergii. Także pióra papugi należą do tzw. alergenów wziewnych, ale ich znaczenie patogenne przebiega często na drodze innej niż alergia w powszechnym rozumieniu tego słowa.

Czy konserwanty w żywności mogą wywołać alergię?

Chemizacja produktów ułatwia penetrację alergenu. Pamiętajmy też, że palenie worków nylonowych czy butelek plastikowych powoduje pow-stawanie szkodliwych, toksycznych substancji. Do szpitali trafiają wtedy chorzy cierpiący na przedłużające się napady astmy właśnie po kontakcie z takim zanieczyszczonym powietrzem.

Jak zmieniła się diagnostyka chorób alergicznych na przestrzeni lat?

Alergologia jest młodą nauką. Naukowcy dopiero w 1967 roku odkryli immunologlobinę E. Przy wykonywaniu testów le-karze oznaczają właśnie to przeciwciało. Gdy jego poziom jest podwyższony, może wskazywać na wystąpienie alergii. To odkrycie sprawiło, że alergologia stała się ważną dziedziną nauk medycznych.

W praktyce ambulatoryjnej lekarze posługują się wciąż oznaczaniem IgE w ustroju. Oce-nie tej służą testy skórne i ba-danie stężenia IgE w surowicy krwi.

Ile można dzisiaj wykryć uczulaczy, alergenów?

Około 30 alergenów wziewnych i podobną ilość alergenów pokarmowych.


Prof. Barbara Rogala

Jest internistką i alergologiem, konsultantem wojewódzkim ds. alergologii, kierowniczką Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Immunologii Klinicznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu.

Urodziła się we Wrocławiu, ale swoją karierę i życie rodzinne związała z Górnym Śląskiem. W 1974 roku, tuż po ukończeniu studiów (z wyróżnieniem) na Wydziale Lekarskim Śląskiej Akademii Medycznej, została zatrudniona na stanowisku asystentki stażystki w Klinice Chorób Wewnętrznych i Toksykologii Klinicznej ŚAM, a następnie przeniosła się do powołanej w 1976 roku Kliniki Chorób Wewnętrznych i Alergologii ŚAM.

Prof. Barbara Rogala jest członkinią wielu towarzystw naukowych: prezydentem- elektem Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, członkinią Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej, członkinią Komisji Alergologii Komitetu Immunologii Polskiej Akademii Nauk oraz Towarzystwa Internistów Polskich, Członkinią Współpracującą z Europejską Siecią ds. Astmy i Alergii.(GA2LEN ). Cztery lata temu wraz z zespołem lekarzy, którym kieruje, wygrała ogólnopolski konkurs na organizację IX Międzynarodowego Kongresu Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, jaki odbył się w 2006 roku w Wiśle.

Wolny czas nasz gość przeznacza na uprawianie sportu, głównie narciarstwa. Prof. Barbara Rogala jest też wielką miłośniczką muzyki klasycznej, skończyła średnią szkołę muzyczną w klasie fortepianu. Wybrała zawód lekarki m.in. dlatego, że wychowywała się w tym środowisku. Mąż pani profesor również jest lekarzem, profesorem medycyny. Mają dwoje dzieci. Córka jest absolwentką Uniwersytetu w Louvain-la-Neuve w Belgii, a syn Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, stypendystą programu Sokrates Erasmus Uniwersytetu w Linz w Austrii.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Te produkty powodują cukrzycę u Polaków

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na bielawa.naszemiasto.pl Nasze Miasto